Trang

Thứ Sáu, 8 tháng 2, 2013

Ngậm Ngùi của Phạm Duy và Huy Cận

Phạm Quang Tuấn
Ngậm Ngùi là một bài thơ lục bát, một thể thơ rất đều đặn, mỗi câu kết thúc với một vần bằng (thực ra câu bát kết thúc bằng hai vần bằng ở chữ 6 và 8).
Nhà thơ Huy Cận và nhạc sĩ Phạm Duy
 
Nhạc của bài Ngậm Ngùi là một trong những bản thơ phổ nhạc giản dị nhất của Phạm Duy. Có thể nói là tất cả những đặc tính dễ dãi của lục bát được dịch sát ra âm nhạc. Nguyên đoạn đầu, mỗi câu kết thúc bằng một chủ âm (huyền = Do thấp, ngang = Do cao):

Nắng chia nửa bãi chiều rồi (Do thấp)
Vườn hoang trinh nữ xếp đôi lá rầu (Do thấp)
Sợi buồn con nhện giăng mau (Do cao)
Em ơi hãy ngủ anh hầu quạt đây (Do cao)

Nhịp cũng đều đều giữ nguyên tính cách ru ngủ của thơ lục bát, không thêm bớt vần nào. Vì chung thủy với thơ như vậy, nên hát lên nghe gần như là đọc thơ - ÐỌC chứ không phải là NGÂM, vì khi ngâm người ta ngân nga ra thành những âm điệu phức tạp hơn. Có lẽ nhạc bài Ngậm Ngùi vô cùng ăn khách ở cái lục bát tính đó.
Vào đoạn giữa, sự đều đặn được giảm bớt nhờ chuyển giọng (modulate) sang âm giai Fa.

Lòng anh mở với quạt này
Trăm con chim mộng về bay đầu giường.

Tiết tấu 3+3 của câu lục (mà ta thỉnh thoảng thấy trong lục bát, kiểu như ''khi chén rượu, khi cuộc cờ'') được dịch y nguyên ra nhạc:

Ngủ đi em - mộng bình thường...
(1 2 3, 1 2 3)
Ngủ đi em - mộng bình thường...
Ru em sẵn tiếng, thùy dương đôi bờ
Ngủ đi em, ngủ đi em.

Kết thúc bài là những cung của hợp âm Do thứ để gợi một cảm giác lâng lâng, uể oải:

Tay anh em hãy tựa đầu
Cho anh nghe nặng trái sầu rụng rơi.

Về giai điệu, câu kết rất cân đối với câu đầu, vì câu đầu làm bằng những cung của hợp âm Do major.
Cũng xin nói là theo ý tôi, không phải bài nào của Phạm Duy hay của các nhạc sĩ khác mà theo sát lời cũng thành công như Ngậm Ngùi. Quá nhiều bài (kể cả nhiều bài rất nổi tiếng, xin miễn kể ra đây) có khuynh hướng lên xuống lung tung theo những dấu ngang sắc huyền hỏi ngã nặng của lời, và do đó nghe chỉ như một kiểu ngâm thơ tân thời, kém nhạc tính, vì không áp dụng những quy tắc mỹ thuật của âm nhạc. Ðây là một vấn đề chung trong việc phổ nhạc thơ Việt Nam.
(Lược trích từ bài Nghệ thuật phổ thơ theo nhạc, nguồn: phamduy.com)

Ca sĩ Pháp Lily Doiron hát Ngậm Ngùi:

17 nhận xét:

  1. Cám ơn chị. Mấy hôm nay em đọc nhiều bài viết về PD, người nhạc sỹ mà ba em rất mê, còn em thì bây giờ ông mất mới biết nhiều về ông. Ca sỹ người Pháp có giong hay và phát âm rất chuẩn Việt! Tuyệt chị ạ!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Chính vì thấy nữ ca sĩ Pháp hát chuẩn lời Việt hơn nhiều ca sĩ Việt Nam mà chị đăng bài này!

      Xóa
  2. TM đi vào bình thơ rồi nhỉ. Có một thời TN cũng thích một số bài hát của PD, sau khi ông ta dinhte mình theo thời cuộc nên chán ông ấy. Khi bài Bến Xuân của Văn Cao do Khánh Ly hát TN đến hỏi NS Văn Cao ngọn ngành mới biết bài Đàn Chim Việt là cải biên của bài Bến Xuân NS Văn Cao tặng ông PD trước ngày dinhte. Tính tò mò nên hỏi cho biết thôi. Chuẩn bị được gì rồi ? Cho ăn tết ghé với nhé ! Chào !

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cảm ơn TN đã cho biết điều đó!
      Mình chỉ chuẩn bị cúng tất niên để con cháu về ăn và cúng giao thừa xong là hết nhiệm vụ.
      Ai đến chúc tết chỉ mời cắn hạt bí cho đỡ buồn mồm thôi, muốn cắn hạt bí thì đến nhé!

      Xóa
    2. Không hiểu sao con Ly comment vào máy TM mãi không được. Có lẽ phải đến cắn hạt bí, nhưng không có răng thì sao ? Chào năm mới sắp tới gần !

      Xóa
    3. Chắc là nó quên chưa đăng nhập! Răng TN còn tốt lắm vẫn nhai được cả xương...

      Xóa
  3. Em cũng biết chút ít về người nhạc sĩ này, nhưng là theo kiểu khác, kiểu phiến diện nên em ko biết sao cả, nhạc sĩ sáng tác nhạc được khán thính giả mến mộ là xuất chúng rồi phải ko chị? Vui khỏe để đón tết an lành chị gái nha !

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Mỗi thời một khác, bây giờ tài năng đã được coi trọng.
      Chị dọn dẹp lại phải gió mất rồi, bệnh viêm phế quản đang tái phát nên chồng đang làm thay cho mà vào mạng tán với mọi người! Mong chóng khỏi để đón tết an lành như lời chúc của em.

      Xóa
  4. Tôi không hiểu lắm về phân tích cung bậc và hợp âm. Nên tôi vào mạng đọc trọn vẹn bài thơ, sau đó nghe ca sỹ trình diễn. Quả thật rất tuyệt vời. Tiết mục này đã kết hợp cả 3 thứ: 1. Bài thơ hay, ngắn, đơn giản về câu chữ nhưng đầy ắp những hình ảnh. 2 Âm nhạc du dương cả trong giai điệu của lời ca và cả trong nhạc đệm 3. Giọng ca, phát âm tiếng Việt và cách trình diễn nhẹ nhàng mang đậm màu sắc Á Đông, Cả 3 yếu tố đã làm cho bài thơ phổ nhạc này thật tuyệt vời.

    Trả lờiXóa
  5. Rất tiếc là tôi biết it về NS Pham Duy và cũng nghe không nhjều nhạc của ông, tuy biết về ông thì biết đã lâu qua bài Tình ca ("Tôi yêu tiếng nước tôi...". Bài này hay, lời bài hát rất ý ghĩa và cảm động, nhất là đối với người sống xa quê hương đất nước. Và thật bất ngờ qua enter trong blog của bạn Kygai tôi mới biét là bài này PD sáng tác vào năm 1953 trước nguy cơ đất nước ta bị chia đôi! Và cũng nhờ enter này mà tôi biết thêm rất nhiều về NS PD. Cảm ơn các bạn Kygai, Calathau (viết commen dài với nhiều thông tin) và bây giờ là bạn Thanh Mai đã cho tôi biết thêm vè nhà NS tài hoa này.
    Mai đã TẾT rồi, xin chúc bạn TM và gia đình đón Tết vui vẻ, sang năm mới có nhiều sức khoẻ, may mắn và HẠNH PHÚC!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cảm ơn bạn đã tới nhà tôi và chúc tết từ năm cũ!

      Xóa
  6. Tôithich nghe nhạc Phạm Duy ấn tượng sâu với "khối tình Trương Chi", " Nghìn năm vẫn chưa quên".."ngậm ngùi" phổ thơ Huy Cận cũng là một bản nhạc giai điệu rất hay cua Phạm Duy ,Ông ra đi để lại nhiều thương tiếc. Cám ơn bạn đã cho nghe một bản nhạc và thơ trữ tình tuyệt diệu.

    Trả lờiXóa
  7. CHÚC MAI VÀ GIA ĐÌNH NĂM MỚI VUI VẺ-MẠNH KHỎE-HẠNH PHÚC VÀ THỊNH VƯỢNG.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cảm ơn Phương!
      Mình chờ sang năm quý tỵ mới đăng bài chúc tết.

      Xóa
  8. Cảm ơn cụ!
    Chúc cụ vạn sự như ý!

    Trả lờiXóa

Hình ảnh : [img]Link hình ảnh URL[/img]
Youtube clip : [youtube]Link video từ yotube[/youtube]
Nhaccuatui : [nct]Link nhạc từ Nhaccuatui[/nct]