Tìm hiểu một thể loại thơ khó hiểu (tiếp theo)

Về kỹ thuật cụ thể và chi tiết, dựa trên kỹ thuật hội họa trừu tượng, có thể nói:

- Có cảm quan tổng quát về điều muốn viết. Bắt nguồn từ một kinh nghiệm sâu sắc hoặc thao thức nhưng không nhất thiết phải như kinh nghiệm đó khi diễn tả vì có khi cảm xúc sẽ dẫn tác giả đi rất xa, không về lại kinh nghiệm lúc đầu.

- Viết xuống những gì đang xuất hiện. Không cần phải lựa chọn. Chỉ cần ghi cho kịp chữ nghĩa đang trào ra theo cảm xúc.

- Khi ra khỏi cơn mê, tuyển chọn những gì theo sở thích. Bỏ bớt hay thêm vào, sửa chữ. sửa câu theo ý nguyện. Đừng thay đổi hoặc sửa những câu cú chữ nghĩa đến trong lúc xuất thần.

Sự chú tâm của người sáng tác nghệ phẩm trừu tượng được ví như người vũ ba-lê. Đặt hết trọng tâm vào sự tương quan của cử động và cảm giác của thân thể. Người sáng tác theo dõi sát cảm giác và diễn đạt cảm giác trong khi thể hiện kinh nghiệm lên bài thơ. Không cần phải diễn tả kinh nghiệm đó, chỉ cần diễn tả cảm giác về kinh nghiệm đó.

Tom Naylor nói: The bigger the real-life problems, the greater the tendency for the discipline to retreat into a reassuring fantasy-land of abstract theory and technical manipulation. (Những vấn đề khốn nạn càng lớn lao trong đời sống, càng tăng khả năng luyện tập sự rút lui vào vùng an toàn của tưởng tượng thuộc về nguyên lý trừu tượng và kỹ thuật sáng tác.)

Ông Pablo Picasso nói: There is no abstract art. You must always start with something. Afterward you can remove all trace of reality. (Không có nghệ thuật trừu tượng. Bạn cứ bắt đầu vẽ đi. Về sau dần dần xóa bỏ những hiện diện của hiện thực.) Trong một bài thơ viết xong, bỏ hầu hết hoặc toàn bộ những diễn tả thực tế, những luận lý xác thực, phần còn lại sẽ trừu tượng.

Thi sĩ Hoa Kỳ Frank O’Hara (1926-1966) là một trong những thi sĩ hàng đầu của Hoa Kỳ trong thế kỷ 20. Ông viết bài thơ Sự Chết (Death), trong không khí thơ Trừu Tượng. Dẫn như một ví dụ nhưng không hoàn tất được vì âm sắc và vần nhịp của thơ Hoa Kỳ và thơ Việt quá cách biệt.

1.

Nếu nửa phần tôi xiên nướng

bởi chim chào mào lông tro

giữa những dây nho hứa hẹn

và thực tế tôi là nhà thơ

đau khổ vì đôi mắt

dâng tràn lệ đỏ

2.

có hiểm nguy nào lớn hơn

từ cơ duyên và khốn khổ là sinh khí

chờ thời như lửa cháy trên cây!

mỗi ngày mỗi ý định

từ quá khứ ỡm ờ

lớn dần an toàn trong khung sáng mơ hồ

3.

Nửa phần tôi còn lại

do tôi làm chủ đến tận cùng

của riêng từng đặc tính

và vừa vặn xương sườn tôi khít khao

4.

có phải tôi chấp nhận phản bội

trong trừu tượng như thể thông suốt?

và tìm thấy từ những đốt tay

bằng đôi mắt nhăn nheo

theo lối thông thường của thời đại?

5.

Gió nào cười qua thép gai

không mơ hồ đủ để xác nhận

một bản tính cá biệt, không phải cho tôi

6.

Tôi chưa chết. Không còn gì riêng tư “để nói”

ngoại trừ tôi té ngửa

tôi cố thử điều mới và sẽ thành tựu như quá khứ.

Nếu nói hiểu, có lẽ không mấy ai dám nhận hiểu rõ. Nhưng cảm nhận được chất “hồn” qua những từ ngữ, cụm từ. câu cú và trên hết là cách diễn đạt của Frank O’Hara. Xin xem nguyên bản ở cuối bài. Chất trừu tượng ở đây làm bài thơ không có gì cụ thể, không hình dung, không câu chuyện. Chỉ là những ảnh tượng, tứ thơ rời rạc, lỏng lẻo bên nhau để khái quát hóa, xuất hiện ra trong tri thức những quan hệ từ bài thơ. Trừu tượng của tác giả và trừu tượng của mỗi thưởng ngoạn không hẳn giống nhau, chỉ là một khai phá liên hệ.

Ở điểm khai phá liên hệ, thơ Trừu Tượng giống như những nghệ thuật khác trong phái Trừu Tượng. Nhưng Thơ Trừu Tượng trong định nghĩa đương đại lại có nội dung bao gồm cả các loại thơ chú trọng dùng phần hồn của chữ để diễn đạt những chủ đề hoặc nội dung về đối tượng không cụ thể, không hình dung hoặc vô hình. Tính bao quát này bao trùm cả thơ Siêu Thực, thơ Ấn Tượng, Thơ Thiền, Thơ Biểu Tượng, thơ Biểu Hiện, thơ… thơ…. Và ưu điểm của thơ Trừu Tượng là tiếp cận được sự thật từ nhiều khía cạnh cho dù mơ hồ bằng cảm nhận.

 Thơ Trừu Tượng, Vài Ví Dụ:

 Hy vọng

Hy vọng vàng như hoa nở

Cảm thụ như buổi sáng mặt trời lên

Nghe như tiếng còi xa xa vọng lại

Nếm như Sô-cô-la ấm áp chảy tan

Ngửi như hơi biển trong lành bên bãi vắng

Sống trong sinh khí của kẻ có lòng tin

Hope

Hope is yellow like the blooming flowers

It feels like the sunrise in the morning

It sounds like a far away horn

It tastes like warm melted chocolate

It smells like the fresh air of the seaside

It lives in the strength of those who believe

Marinela Reka

(Nguồn: http://marinelareka.com/2009/09/12/abstract-poem/)

 Tôi Chạy

Tôi đang chạy

Không nhớ đến từ đâu

Không biết đến nơi nào,

Nhưng tôi biết

Đang chạy.

Cảnh vật hai bên giật lui vèo vèo

Không ngừng lại,

Không biết đến nơi nào

Nhưng tôi biết

Đang chạy.

Gió đang thổi ngược

Chạy thở hổn hển thở hụt hơi

không biết đến nơi nào

Nhưng tôi biết

Đang chạy.

Tôi chạy, chạy, chạy.

Già dần, bạc nhược và yếu hơn,

Mất cả mơ mộng vào lúc cuối

Tôi không có gì trong cuộc đua.

Nhưng tôi chạy.

Cuối cùng, thời gian qua mặt tôi

và trò chơi chấm dứt.

 I Run

I am running.

I can’t remember where I came from

I don’t know where I am headed,

But I see myself

Running.

The scenery around me whizzes past,

I stop not even for a moment,

I don’t know where I am headed,

But I see myself

Running.

The winds are blowing against my directions,

I puff and pant my way through

I don’t know where I am headed,

But I see myself

Running.

I run, I run, I run.

I have grown old and frail and weak,

I have lost the vision of the end,

I have gathered nothing in this race,

But I run.

In the end, time just outruns me,

and the game has ended.

Srividya (April 13, 08)

(Nguồn: http://srividya-rajesh.com/poetry/?p=56)

 Ma

Vài con ma là đàn bà,

không vô hình không tái xanh,

vú ủ rũ như hai con cá chết.

Không phải là phù thủy, là ma

hiện ra, quơ hai tay vô dụng

như người hầu bị bỏ rơi.

Không phải ma nào cũng đàn bà,

là đàn ông mập bụng phệ,

dương vật như miếng giẻ rách.

Không phải quỉ, là ma.

Con này đạp mạnh bằng chân trần, lắc lư

bên trên giường tôi.

Nhưng không chỉ có vậy.

Vài con ma là trẻ em.

Không phải thiên thần, là ma;

cong tròn như tách trà màu hồng

trên bất cứ gối nào, hoặc chân đá,

bày tỏ bản chất vô tội, khóc than

cho quỉ Lu-xi-phe.

Ghosts

Some ghosts are women,

neither abstract nor pale,

their breasts as limp as killed fish.

Not witches, but ghosts

who come, moving their useless arms

like forsaken servants.

Not all ghosts are women,

I have seen others;

fat, white-bellied men,

wearing their genitals like old rags.

Not devils, but ghosts.

This one thumps barefoot, lurching

above my bed.

But that isn’t all.

Some ghosts are children.

Not angels, but ghosts;

curling like pink tea cups

on any pillow, or kicking,

showing their innocent bottoms, wailing

for Lucifer.

Anne Sexton

(Nguồn: http://www.poetrysoup.com/famous/poem/10571/Ghosts)

 Em Mỏi Mệt

Em mỏi mệt

(Tôi biết)

Từ những nan giải thường xuyên đời sống và công việc;

Anh cũng vậy.

Đi với anh

Chúng ta sẽ đi xa, xa thật xa

(Chỉ có em mới hiểu!)

Em đã vui chơi

(Tôi biết)

Rồi làm hư hỏng trò chơi em thích nhất

Và có chút chán bản bây giờ;

Chán vì những hư hao

Thật sự chán.

Anh cũng vậy.

Nhưng đêm nay anh đến với giấc mơ trong mắt

Vô vọng gõ cửa tim em bằng đóa hoa hồng

Hãy mở cửa đón anh!

Anh sẽ chỉ cho em một nơi không ai biết

Nếu em thích

Sẽ là nơi tuyệt vời để ngủ say.

Đi với anh!

Em sẽ kinh ngạc vì chùm bong bóng lạ kỳ mặt trăng

muôn đời trôi nổi và một ngày nào

sẽ hát cho em bài ca hoàng thạch

Có thể có từ những ngôi sao;

Anh sẽ cố những bước không khởi đầu trong mơ

Cho đến khi tìm thấy đóa hoa duy nhất

Khiến (tôi nghĩ) con tim nhỏ của em

Trong khi vầng trăng lên khỏi mặt biển

You are tired

(I think)

Of the always puzzle of living and doing;

And so am I.

Come with me then

And we’ll leave it far and far away-

(Only you and I understand!)

You have played

(I think)

And broke the toys you were fondest of

And are a little tired now;

Tired of things that break and-

Just tired.

So am I.

But I come with a dream in my eyes tonight

And knock with a rose at the hopeless gate of your heart-

Open to me!

For I will show you the places Nobody knows

And if you like

The perfect places of Sleep.

Ah come with me!

I’ll blow you that wonderful bubble the moon

That floats forever and a day;

I’ll sing you the jacinth song

Of the probable stars;

I will attempt the unstartled steppes of dream

Until I find the Only Flower

Which shall keep (I think) your little heart

While the moon comes out of the sea.

Edward Estlin (E E) Cummings

Nguồn: http://www.poetrysoup.com/famous/poem/412/You_Are_Tired

GHI:

(1) Trích:http://answers.yahoo.com/question/index;_ylt=A0oG7mdezeJSlxUAh9NXNyoA;_ylu=X3oDMTE0ajYyYzhrBHNlYwNzcgRwb3MDMTQEY29sbwNhYzIEdnRpZANWSVAzNThfMQ–?qid=20090410072954AAC8ZCx)

(2) Hoặc thơ Ấn Tượng (Impressionist Poetry)

(3) Thơ Frank O’Hara:

Death

1. 
If half of me is skewered 
by grey crested birds 
in the middle of the vines of my promise 
and the very fact that I’m a poet 
suffers my eyes 
to be filled with vermilion tears

2. 
how much greater danger 
from occasion and pain is my vitality 
yielding like a tree on fire!— 
for every day is another view 
of the tentative past 
grown secure in its foundry of shimmering 
that’s not even historical;it’s just me.

3. 
And the other half 
of me where I master the root 
of my every idiosyncrasy 
and fit my ribs like a glove

4. 
is that me who accepts betrayal 
in the abstract as if it were insight? 
and draws its knuckles 
across the much-lined eyes 
in the most knowing manner of our time?

5. 
The wind that smiles through the wires 
isn’t vague enough for an assertion 
of a personal nature it’s not for me

6. 
I’m not dead. Nothing remains let alone “to be said” 
except that when I fall backwards 
I am trying something new and shall succeed as in the past.

(4) Thơ Trừu Tượng:

http://www.poetrysoup.com/famous/poems/abstract